3 Mart 2016

Süleyman Nazif’in Fuzuli Eseri Emir Hüseyin Yiğit Çevirisi İle Büyüyenay Yayınları’ndan Çıktı

ile izdiham
Edebiyat tarihleri Süleyman Nazif’i (1869-1927) Servet-i Fünûn Dönemi şair ve yazarı olarak kaydeder. Süleyman Nazif şiirlerinden daha çok mensur eserleriyle öne çıkan bir isimdir. İbrahim Alaattin Gövsa Süleyman Nazif’le ilgili eserinde “Süleyman Nazif’in edebiyatı makale, mektup, nükte ve kelime edebiyatıdır” tespitini yaparak belki de bu duruma işaret eder. Süleyman Nazif’le ilgili yazılanlara bakıldığı zaman görülür ki onunla ilgili yazı kaleme alanların hemen hepsi Süleyman Nazif’in “lisân ve üslûb” hususunda üstâd olduğunda birleşirler. Mesela Yakup Kadri Karaosmanoğlu sözlerinin nüktelerle ve cinaslarla dolu olduğundan, her cümlesinin vecize değeri taşıdığından, üslubundaki şahsiyetten, Osmanlı Türkçesi nesrini kemal derecesine çıkaran bir edip oluşundan, lisan hususundaki titizliğinden bahseder Gençlik ve Edebiyat Hatıraları isimli eserinde.
Vefâtını takip eden zamanlarda “Süleyman Nazif’in Nükteleri” başlıklı dört yazı kaleme alan Abdülhak Şinasi Hisar da Süleyman Nazif’le ilgili şunları söyler:
“Süleyman Nazif’in ölümü ile hançer gibi keskin bir kalem kırılmış olduğu gibi Türklerin en zarif, en nükteli ve en şakrak bir dili de sustu. Hem muhabbetiyle dini, hem de gayzıyla kini muttasıl coşkun ve taşkın olan bu harikulade adamda hem şark hem de garp dikkatiyle tadılacak espri son derece canlıydı. Onun kadar nüktedan ve hazırcevap olmak, diğer hiçbir kalem sahibine müyesser olamamıştır.”
Hakeza Yahya Kemal Beyatlı da Edebi ve Siyasi Portreler’de lisan hususunda kimsenin Süleyman Nazif’in yanına yaklaşamayacağından dem vurur.
Süleyman Nazif şiir, mektup, makale, sohbet gibi türlerde eser verdiği gibi biyografi türünde de eserler vermiştir. Fuzûlî’ye dair olan eser de bunlardan biridir.
Süleyman Nazif, “Fuzûlî, Şâir-i Şehîrin Hayât Ve Âsârı Hakkında Bazı Ma’lûmât Ve Tedkîkât” adlı bu eserinde Fuzûlî’nin hayatı ve eserlerini hemen her yönüyle tedkik ederek bilgiler veriyor. Eserin bazı bölümlerinin daha evvel Servet-i Fünûn dergisinde yayınlandığını yazarın kendisi eserde zikretmektedir. Esere şair-i a’zam Abdülhak Hâmid de bir mukaddime yazmıştır. Abdülhak Hâmid bu mukaddimede Süleyman Nazif’i bakınız hangi sözlerle övüyor:
“Eş’ârının bir kısmı meydânda ve bir kısmı kalblerde ve ezberde ve fakat tercüme-i hâli maalesef mechûlât içinde kim bilir nerde olan bu ebedî ve rûhânî şâirimizin hayât ve memâtı hakkında büyük edîbimiz Süleymân Nazif ma’lûmât-ı kâfiye veriyor. Ve onun ulüvv-i himmetle deruhde ettiği bu hizmet delâletiyle şâirin rûhâniyetine yine bir cismâniyet geliyor. Nerede öldüğü bilinmeyen Fuzûlî yeniden içimizde yaşamaya başlıyor. Ebediyete bir hayât-ı tâze vermek sehl-i mümteni’ kabîlinden bir hünerdir. Filhakîka Şark’ın o büyük şâirinin menâkıbı öyle büyük bir edîbin kalemine yakışırdı. Kalbimde olan Fuzûlî ile beraber Süleymân Nazif’i tebrîk ederim.”
Süleyman Nazif eserinde Fuzûlî ve eserlerine dair inceleme, değerlendirme ve eleştirilerini Fuat Köprülü’nün hazırlamış olduğu Külliyât-ı Fuzûlî, Fuzûlî Hayatı ve Eseri isimli eseri esas alarak yapmıştır.
Süleyman Nazif bu eserde Fuat Köprülü’nün Külliyât-ı Fuzûlî’ye yazdığı mukaddimede verdiği bazı bilgileri ve öne sürdüğü bazı iddiaları ciddî, sistemli, sağlam vesika ve delillere dayanarak tenkit eder ve Fuat Köprülü’nün Fuzûlî hakkındaki kimi iddialarını dayanaksız bırakır. Bunlardan en öne çıkanı Fuat Köprülü’nün Fuzûlî’nin Şiî olduğu iddiasına Süleyman Nazif’in verdiği sayfalar dolusu cevaptır. Süleyman Nazif, Fuzûlî’nin Divan’ından, Hadîkatü’s-Süedâ’sından, Leyla vü Mecnûn’undan iktibas ettiği örneklerle Fuzûlî’nin Şiî olmadığına dair kuvvetli deliller ortaya koymaktadır. Bunun yanı sıra Nef’î, Nâbî, Sâbit ve Ziyâ Paşa’nın şiirlerinden alıntılar yaparak Fuat Köprülü’nün bu şairler için de Şiîlik isnadında bulunabileceği hususunda müstehzî ve tarizli bir şekilde okurları uyarmıştır.
Süleyman Nazif, Fuzûlî’nin Şikâyet-nâme, Leylâ vü Mecnûn, Hadîkatü’s-Süedâ, Beng ü Bâde, Farsça Dîvân, Sıhhat u Maraz Muhâvere-i Rind ü Zâhid, Sâkî-nâme, Arapça Dîvân eserleriyle ilgili bilgiler vermiş ve bu eserlerin bir kısmını etraflıca bir kısmını ise sathî bir biçimde incelemeye ve tenkide tâbi tutmuştur. Fuzûlî’nin Diğer Eserleri başlığı altında ise Tercüme-i Erbaîn ile Şâh u Gedâ, Enîsü’l-Kalb, Risâle-i Semâ adlı eserlerden sadece ismen bahsetmektedir. Özellikle Leylâ vü Mecnûn’unu incelerken Nizâmî’nin Leylâ vü Mecnûn’u ile arasında yaptığı mukayeseler de ilgi çekicidir.
Süleyman Nazif’in Fuzûlî’nin eserlerini incelediği bölümlerin ardından gelen Fuzûlî’nin Lisânı ve Üslûbu, Fuzûlî’ye Kimlerin Nüfûz ve Te’sîri Oldu, Fuzûlî’yi Ahlâf Nasıl Takdîr Etti, Fuzûlî’nin Ecânib Nezdindeki Şöhreti gibi bölümlerle eser tamamlanmaktadır.
Süleyman Nazif’in “Fuzûlî, Şâir-i Şehîrin Hayât Ve Âsârı Hakkında Bazı Ma’lûmât Ve Tedkîkât” isimli eseri Emir Hüseyin Yiğit tarafından çevrim-yazı olarak hazırlanmış, dipnotlandırılmış ve Aralık 2014’te Büyüyenay Yayınları tarafından yayınlanmıştır.
İZDİHAM