İyi Bir Kitap Analizi Yapabilmek İçin İşte Gerekenler!

“Kitap değerlendirme yazıları yazmak gerçek anlamda emek ve sorumluluk isteyen bir iştir. Her işte olduğu gibi kitap değerlendirme yazıları kaleme alınırken bir kısım hassasiyetlere dikkat etmek gerekiyor. Mühim ve güzel olan bu işin neticesinin de güzel ve önemli olması için özel bir hassasiyet gerekmektedir

Kitap değerlendirme yazıları analiz şeklinde olabileceği gibi kitap notları şeklinde de olabilir. Öyle ki, notlar sunulduktan sonra kitap ile ilgili genel kanı ortaya konarak kitap değerlendirme yazısı haline getirilebilir.

Kitap okuma yöntemleri farklı olduğu gibi kitap değerlendirme yazıları da farklı yöntemler arz edebilir. Mesela genel olarak kitap değerlendirmeleri bireysel bir çaba olarak ortaya çıkıyor bizim kültürümüzde fakat farklı bir yöntem olarak toplu okumalar sonunda toplu değerlendirmeler yapılıp yazı haline getirilebilir. Aynı şekilde bir kitabın en önemli cümleleri üzerinde durularak, şerhler yapılarak değerlendirme yazıları yazılabilir.

Kitap değerlendirme yazıları kaleme alınırken dikkat edilmesi gereken hususların bazılarını şöyle sıralayabiliriz:

Tanıtımı yapılan kitabın neden okunması gerektiği kısmına özellikle vurgu yapılmalıdır: Bir kitabın neden okunması gerektiği bilinirse o kitabın tanıtım yazısı da kitabın kendisi de o kadar çok okuyucu bulur. Neden okunmalı kısmı bir paragraf ile anlatılabileceği gibi finalde bir cümle ile de verilebilir.

Tanıtımı yapılan kitap ile birlikte kitabın yazarı ile ilgili de birkaç kelam etmenin faydalı olacağı kanaatindeyim. Hatta mümkünse yazarın diğer eserleri de göz önüne alınarak eski-yeni kitapları arasında nasıl bir tarz benimsediği ifade edilebilir. Yazara her ne kadar tek bir kitap üzerinden geniş bir perspektifle bakamazsak bile en azından okunan kitapla diğer kitaplar bir kıyasa tabi tutulabilir. 

Kitaptan alıntı yapmak. Kitaptan bir veya iki parça altını çizdiğimiz cümlelerin alınması yazıya zenginlik katabilir. Fakat bu hususta telif haklarına ve özellikle yazarın hakkına riayet etmek lazım. İyi veya kötü, bir cümle bile olsa alıntı yapılan kısmın sayfa numarası belirtilebilir. 

Kitabın baskı kalitesi ve kapak tasarımı ile ilgili görüşlere yer verilmelidir. Kitap işi sanat işidir. Sanat ise her türlü detayı önemsemeyi gerektirir. Kitap tanıtım yazılarını sonuçta yazarlar ve yayınevlerinin sahipleri de okuyordur muhtemelen. Neşrettikleri kitap ile ilgili eleştirileri görmeleri sonra neşredecekleri kitaplar için daha dikkatli olmalarına vesile olabilir. 

Kitap çeviri eser ise tercümenin kalitesi de yorum olarak beyan edilmelidir. Çeviri eserlerde yapılan dil ve anlam katliamları varsa mutlaka vurgu yapılmalıdır. Kitabın farklı çeviri baskıları var ise aralarında kıyas yapmalı hangisinin daha iyi çeviri olduğu mutlaka ifade edilmelidir. ”  

İyi bir Kitap Özeti Neleri İçerir?

Kitap Özeti: Giriş Bölümü

 – Kitap özeti giriş bölümünde kitabın başlığı ve yazar ya da yazarları.
 

 – Kitabın basıldığı yer ve tarih, kitabın yayınevi ve sayfa sayısı.
 

 – Niçin bu kitabı seçtiğiniz.
 

 – Bu kitapta ne çeşit hikâye yer almakta (Macera, aile, fantezi/hayal gücü, inanç, hayvanlar, korku, gerçek yaşam, bilim kurgu vs.).

Kitap Özeti: Gelişme Bölümü

“Bu bölümde kitabın ana bölümleri tanımlanır ya da özetlenir. Bunlar, ana tema (ana fikir), sahne (kurgu), olaylar ve karakterler bölümleridir. Bu bölümde yazılacakları aşağıda ayrıntılı bulabilirsiniz.

Ana Fikir: Hikâye ya da kitabın ana fikri. Kitabın ana özeti nedir? Kitabı en kısa şekilde birisine tavsiye etmek için hangi kelimeleri ya da kısa cümleyi kullanırsınız? Örneğin; ‘Bu kitap arkadaşlığın önemini anlatmaktadır’. “Bu kitap, cesaretin zor durumlarda nasıl işe yaradığını özetlemektedir’. ‘Bu kitap sadakatin önemini anlatmakta’. ‘Bu kitap anne kalbini ve şefkatini açıklamaktadır’ gibi. Gördüğünüz gibi genellikle zor olarak kabul edilen ana fikir aslında çokta zor değildir. Kitap özetinizde ana fikri yazarken ana fikrin ne olduğunu ve bunun nasıl ya da neden öyle olduğunu yazmanız yeterlidir. Yani kitabın örneğin ‘arkadaşlığın önemini’ anlattığını nereden çıkarıyorsunuz ya da hangi önemli ipuçları ya da olaylarla bu fikre varıyorsunuz konusunu yazmalısınız.

Kurgu: Kitap ya da hikâyede geçen olay ya da olayların zaman ve mekânları (yerlerini) kısaca yazınız. Kitapta özetini verdiğiniz olaylar, çok uzun zaman önce mi oldu yoksa bugüne ait olaylar mıdır? Bir ülkede mi geçiyor? Yoksa hayali bir yer midir? Hikâye ne kadar zaman dilimine sığıyor? Bir gün mü? Bir ay mı? Yoksa bir yüzyıl mı? Yoksa her zamana özgü evrensel bir şey mi?

Olaylar: Kitap hangi olay ya da olaylar zincirinden oluşuyor? Olaylar hangi olaylar zincirine götürüyor? Olaylar arasında nasıl bir neden-sonuç ilişkisi kurulmuş? Ana olay ya da çatışma nedir? Saçma gelen yerleri ya da çatışmalı yanları var mıdır? Hangi sonuçlar hangi olaylara bağlıdır? Hikâye nasıl sonuçlanıyor? Ya da kitaptaki olaylar zinciri en basit şekilde nasıl özetlenebilir? Olaylardaki sırlar nelerdir? Kitapta en ilginç bulduğunuz olayları yazabilirsiniz. Burada en önemli nokta olaylarda tekrardan ve ayrıntıya girmekten kaçınmaktır. Önemsiz ayrıntıları ya da olayları hiç bahsetmeyin. Önemli olan olayları ise en iyi ve kısa şekilde özetlemeye çalışın.

Karakterler ya da olaylardaki önemli kahramanlar: Kitaptaki önemli olaylar hangi kahramanlar etrafında dönüyor? Ya da olayın önemli kişileri ya da kişilikleri kimlerdir? Olayın kahramanı kimdir? Bir filmi seyrettiğinizde olayın önemli kahraman ya da kahramanlarını hemen ayırt edersiniz. Kitapta da olayın ana kahramanlarını ayırt etmek çok kolaydır. Olayın ana kahramanını bulunca diğer önemlileri bulmak da kolaydır. Diğer önemli kişiler kitaptaki kahramana ya önemli destek sağlayan ya da bilerek ya da bilmeyerek düşman olan ya da karşı çıkanlardır.

Bu kısımları tamamlar tamamlamaz kitap ve içindekiler hakkında ne düşündüğünüzü yazmanız çok kolaydır. Düşündüklerinizi yazmanız için yardımcı ipuçları şunlardır:

 – Kitabı ya da kitaptaki olay ya da hikâyeyi beğendiniz mi? Beğendiyseniz neden? Beğenmediyseniz neden?

 – Kitabın en önemli ya da en iyi yeri neresidir? Neden?

 – Kitap ya da kitaptaki hikâye size neler hissettirdi? Üzüldünüz mü? Korktunuz mu? Kitabın farklı yerlerinde farklı duygular yaşadınız mı?

 – Kitabı arkadaşlarınıza tavsiye eder misiniz? Neden? Özellikle hangi kısımlarından dolayı tavsiye edersiniz? Tavsiye etmezseniz nedeni nedir? Sıkıcı mı? Çok mu gerçek dışı?

 – Bu kitaptan yeni neler öğrendiniz?

Kitap Özeti: Sonuç Bölümü

Bu kısımda bir ya da birkaç cümleyle özeti sonuçlandırın. Kitap hakkında genel kararınızı ya da fikrinizi özet olarak verin. Bu kitap hakkında başkalarının bilmesi gereken en önemli şeyden burada bahsedin. ‘Örneğin, alanındaki tek kitap’. ‘Şimdiye kadar okuduğum en sıkıcı kitap, en eğlendirici kitap, en acıklı kitap” gibi.”

kitapanaliz.org
“İZDİHAM